Σάββατο 11 Δεκεμβρίου 2010

Πλάτωνας, Πρωταγόρας: Ενότητα 7, Ένα συμπληρωματικό κείμενο για τους στόχους της παιδείας

Στχοι της παιδεας κατ τον Ισοκρτη (Παναθηναϊκός, 26- 34)
Τς μν ον παιδεας τς π τν προγνων καταλειφθεσης τοσοτου δω καταφρονεν, στε κα τν φ' μν κατασταθεσαν παιν, λγω δ τν τε γεωμετραν κα τν στρολογαν κα τος διαλγους τος ριστικος καλουμνους, ος ο μν νετεροι μλλον χαρουσι το δο-ντος, τν δ πρεσβυτρων οδες στιν, στις ν νεκτος ατος εναι φσειεν. λλ' μως γ τος ρμημνοις π τατα παρακελεομαι πονεν κα προσχειν τν νον πασι τοτοις, λγων, ς ε κα μηδν λλο δναται τ μαθματα τατα ποιεν γαθν, λλ' ον ποτρπει γε τος νεωτρους πολλν λλων μαρτημτων. Τος μν ον τηλικοτοις οδποτ' ν ερεθναι νομζω διατριβς φελιμωτρας τοτων οδ μλλον πρεποσας· τος δ πρεσβυτροις κα τος ες νδρας δεδοκιασμνοις οκτι φημ τς μελτας τατας ρμττειν. ρ γρ νους τν π τος μαθμασι τοτοις οτως πηκριβωμνων στε κα τος λλους διδσκειν, οτε εκαρως τας πιστμαις ας χουσι χρωμνους, ν τε τας λλαις πραγματεαις τας περ τν βον φρονστερους ντας τν μαθητν· κν γρ επεν τν οκετν. Τν ατν δ γνμην χω κα περ τν δημηγορεν δυναμνων κα τν περ τν γραφν τν τν λγων εδοκιμοντων, λως δ περ πντων τν περ τς τχνας κα τς πιστμας κα τς δυνμεις διαφερντων. Οδα γρ κα τοτων τος πολλος οτε τ περ σφς ατος καλς δικηκτας οτ' ν τας δαις συνουσαις νεκτος ντας, τς τε δξης τς τν συμπολιτευομνων λιγωροντας, λλων τε πολλν κα μεγλων μαρτημτων γμοντας· στ' οδ τοτους γομαι μετχειν τς ξεως, περ ς γ τυγχνω διαλεγμενος. Τνας ον καλ πεπαιδευμνους, πειδ τς τχνας κα τς πιστμας κα τς δυνμεις ποδοκιμζω; Πρτον μν τος καλς χρωμνους τος πράγμασι τος κατ τν μραν κστην προσππτουσι, κα τν δξαν πιτυχ τν καιρν χοντας κα δυναμνην ς π τ πολ στοχζεσθαι το συμφροντος. πειτα τος πρεπντως κα δικαως μιλοντας τος ε πλησιζουσι κα τς μν τν λλων ηδας κα βαρτητας εκλως κα ῥᾳδως φροντας, σφς δ' ατος ς δυνατν λαφροττους κα μετριωττους τος συνοσι παρχοντας· τι τος τν μν δονν ε κρατοντας, τν δ συμφορν μ λαν ττωμνους, λλ' νδρωδς ν ατας διακειμνους κα τς φσεως ξως, ς μετχοντες τυγχνομεν· τταρτον, περ μγιστον, τος μ διαφθειρομνους π τν επραγιν μηδ' ξισταμνους ατν μηδ' περηφνους γιγνομνους λλ' μμνοντας τ τξει τ τν ε φρονοντων, κα μ μλλον χαροντας τος δι τχην πρξασι γαθος τος δι τν ατν φσιν κα φρνησιν ξ ρχς γιγνομνοις. Τος δ μ μνον πρς ν τοτων λλ κα πρς παντα τατα τν ξιν τς ψυχς εὐάρμοστον χοντας, τοτους φημ κα φρονμους εναι κα τελεους νδρας κα πσας χειν τς ρετς. Περ μν ον τν πεπαιδευμνων τυγχνω τατα γιγνσκων. Περ δ τς μρου κα τς σιδου κα τς τν λλων ποισεως πιθυμ μν επεν, ομαι γρ ν πασαι τος ν τ Λυκείῳ αψδοντας τκενων κα ληροντας περ ατν, ασθνομαι δ' μαυτν ξω φερμενον τς συμμετρας τς συντεταγμνης τος προοιμοις. στι δ' νδρς νον χο-ντος μ τν εποραν γαπν, ν χ τις περ τν ατν πλεω τν λλων επεν, λλ τν εκαιραν διαφυλττειν, πρ ν ν ε τυγχν διαλεγμενος· περ μο ποιητον στν. Περ μν ον τν ποιητν αθις ρομεν, ν μ με προανλ τ γρας, περ σπουδαιοτρων πραγμτων χω τι λγειν τοτων.
Μετάφραση
Την παιδεία λοιπόν που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας τόσο πολύ απέχω να την περιφρονώ, ώστε εγκρίνω κι αυτήν που εισήχθη στη δική μας εποχή και εννοώ τη γεωμετρία και την αστρονομία και αυτούς που ονομάζουν εριστικούς διαλόγους, που μ’ αυτούς οι μεν νεότεροι ευχαριστιούνται περισσότερο από,τι πρέπει, από τους πρεσβυτέρους όμως δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην τους βρίσκει ανυπόφορους.
Εγώ όμως σεκείνους που θέλουν να καταγίνουν μ’ αυτά, τους συνιστώ να καταβάλλουν προσπάθειες και πάντα να προσέχουν και προσθέτω, ότι, αν καμιά άλλη ωφέλεια δεν φέρουν τα μαθήματα αυτά, ασφαλώς αποτρέπουν τουλάχιστον τους νεότερους από πολλές άλλες παρεκτροπές. Πράγματι στους ανθρώπους αυτής της ηλικίας έχω την ιδέα, ότι δεν μπορούν να βρεθούν μελέτες ωφελιμότερες απαυτές ούτε να τους ταιριάζουν περισσότερο· εις τους πρεσβυτέρους όμως και εκείνους που έγιναν πλέον άνδρες επιμένω, ότι οι σπουδές αυτές δεν ταιριάζουν. Βλέπω δηλαδή μερικούς απαυτούς που έχουν τελειοποιηθεί εις τους κλάδους αυτούς τόσο ώστε να τους διδάσκουν και στους άλλους, ότι ούτε χρησιμοποιούν την ειδικότητα που έχουν, όταν πρέπει, και συγχρόνως στα άλλα ζητήματα της ζωής ότι είναι περισσότερο ανόητοι από τους μαθητάς των, για να μην ειπώ από τους δούλους των. Την ίδια γνώμη έχω και γιαυτούς που είναι εις θέσιν να μιλούν από το βήμα και που είναι μοναδικοί να συντάσσουν λόγους και γενικά για όλους όσοι διακρίνονται στις επιστήμες και στις τέχνες και στις άλλες φυσικές ικανότητες. Ξέρω δηλαδή, ότι κι απαυτούς οι περισσότεροι ούτε και τα ιδιωτικά τους ζητήματα τα έχουν χειρισθεί καλά, ούτε στις ιδιωτικές συναναστροφές είναι ανεκτοί, και ταυτοχρόνως αδιαφορούν για το τι ιδέαν έχουν γιαυτούς οι συμπολίτες τους και έχουν ένα σωρό άλλα ελαττώματα· ώστε ούτε κι αυτοί νομίζω, ότι έχουν τη συνήθεια περί της οποίας μιλώ.
Ποιους λοιπόν ονομάζω μορφωμένους, αφού δεν επιδοκιμάζω τις τέχνες και τις επιστήμες και τις φυσικές ικανότητες; Πρώτα πρώτα αυτούς που χειρίζονται καλά τα ζητήματα που τους παρουσιάζονται κάθε μέρα και έχουν τη νοημοσύνη να επωφελούνται των περιστάσεων και να είναι ικανοί να πετυχαίνουν τις περισσότερες φορές εκείνο που συμφέρει· έπειτα εκείνους που είναι αξιοπρεπείς και δίκαιοι προς αυτούς που τους συναναστρέφονται συχνά και που ανέχονται ήρεμοι τους δυσάρεστους και οχληρούς τύπους, ενώ οι ίδιοι φέρονται προς τους φίλους των με τη μεγαλύτερη καλωσύνη και ηπιότητα. Επί πλέον εκείνους που είναι πάντοτε εγκρατείς εις τας ηδονάς, και δεν τους κατασυντρίβουν οι συμφορές, παρά τηρούν ανδρική στάση και αντάξια της φύσεως της ανθρωπίνης· τέταρτον, το και σπουδαιότερο, αυτούς που δεν τους διαφθείρει της τύχης η εύνοια, που μήτε γίνονται άλλοι άνθρωποι μήτε γίνονται υπερήφανοι, αλλά παραμένουν άνθρωποι λογικοί και που δεν χαίρουν για τα αγαθά που τους έδωσε η τύχη περισσότερο παρά για τα αγαθά που απέκτησαν εξ αρχής με το φυσικό τους χαρακτήρα και την ορθοφροσύνη τους. Εκείνοι όμως που εύκολα προσαρμόζουν τον εσωτερικό τους άνθρωπο προς όλα αυτά γενικώς, αυτοί επιμένω, ότι είναι και συνετοί και τέλειοι άνδρες και ότι κατέχουν όλες τις αρετές.
Περί των μορφωμένων λοιπόν ανθρώπων αυτή είναι η γνώμη μου.
΄Οσο για τα ποιήματα του Ομήρου και του Ησιόδου και των άλλων ποιητών θέλω μεν να μιλήσω, διότι φαντάζομαι, ότι μπορώ να αποστομώσω αυτούς που απαγγέλλουν τα έργα εκείνων εις το Λύκειον και λένε ανοησίες γιαυτάαλλά νοιώθω τον εαυτό μου να παρασύρεται έξω από τη συμμετρία που ανήκει οργανικά εις τα προοίμια. Χαρακτηριστικό δε του συνετού ανθρώπου είναι όχι ναγαπά την ευχέρεια του λόγου, εάν κανένας είναι εις θέσιν να ειπή περισσότερα από τους άλλους για τα ίδια ζητήματα, αλλά να διαλέγει την κατάλληλη στιγμή για ζητήματα περί των οποίων ομιλεί. Κι αυτό ακριβώς έχω καθήκον να κάνω. Περί των ποιητών λοιπόν θα τα ξαναπούμε, εκτός αν προλάβουν τα γεράματα και με γονατίσουν, ή αν δεν έχω να ειπώ τίποτε για ζητήματα σπουδαιότερα απαυτά.
Μετάφραση: Ευάγγελος. Πανέτσος

Δεν υπάρχουν σχόλια: